>
Oksana wilde niet dat haar kinderen door Rusland werden geïndoctrineerd nadat de binnenvallende troepen van Vladimir Poetin haar dorp in het zuiden van Oekraïne hadden ingenomen en begin deze maand hun schoolcurriculum hadden opgelegd.
Dus hield ze ze thuis – haar houding verhardde nadat ze veel leraren had zien vluchten om te voorkomen dat ze instrumenten werden voor propaganda van het Kremlin en een lokale school die werd gebruikt om vijandelijke soldaten te beschermen tegen aanvallen in het oprukkende tegenoffensief van Oekraïne.
Eerst werd ze bedreigd met een hoge boete – gelijk aan bijna £ 500. Toen kreeg ze een huiveringwekkende waarschuwing: haar drie kinderen, tussen twee en 16 jaar oud, zouden worden weggehaald en naar Rusland worden gestuurd voor adoptie als ze zou blijven weigeren hen naar school te sturen.
‘Ik moest op dat moment vertrekken’, zei Oksana, 39, een voormalige kok. ‘Ik kon het risico niet nemen om erachter te komen of hun dreigement over mijn kinderen echt was of niet.’
Russische troepen escorteren Oekraïners om te stemmen in de valse stembiljetten onder schot
Gelukkig wisten zij en haar kinderen te ontsnappen uit de klauwen van Rusland – ze voegden zich bij de laatste konvooien auto’s die Cherson verlieten voordat Moskou dinsdag alle wegen uit de regio blokkeerde, omdat de stemming eindigde in schijnreferenda die werden gebruikt om brokken Oekraïense grond te stelen.
Ze liet echter haar man achter, omdat het paar vreesde dat hij misschien gedwongen zou worden om voor Poetin te vechten als hij op de vlucht werd betrapt, terwijl het Kremlin grote aantallen mannen ophaalt om als ‘vers vlees’ in de frontlinie ‘molen’ van zijn rampzalige invasie van Oekraïne.
Vrijheid: Vluchtelingen Polad, zijn zwangere vrouw Liudmyla en dochter Milana, twee
Oksana hoopt dat hij door Rusland naar veiligheid in Europa kan glippen na Poetins formele annexatie van Cherson – samen met drie andere gedeeltelijk bezette regio’s – die naar verwachting later deze week zal worden bevestigd, na vervalste referendumresultaten. Ik ontmoette haar op de parkeerplaats van een winkelcentrum aan de rand van Zaporizja, die wordt gebruikt om wanhopige Oekraïners te controleren, te voeden en te helpen die erin slagen Poetins landroof te ontvluchten.
‘Niemand steunt de stemming – zelfs niet één procent in mijn dorp’, vertelde ze me.
Maar volgens de verklaarde resultaten van het referendum – haastig opgeroepen door Poetin nadat een snelle Oekraïense opmars een aanzienlijk stuk land had teruggenomen – steunt 87 procent van de burgers in haar thuisregio Oekraïne om zich bij Rusland aan te sluiten.
De geënsceneerde stembiljetten om veroverd land op te eisen, vergezeld van een mobilisatie die tot woede, protesten en paniek heeft geleid in heel Rusland, zullen het Kremlin in staat stellen te beweren dat het zijn eigen grondgebied beschermt.
Toen de duisternis op maandagavond viel, arriveerden twee konvooien van elk ongeveer 60 voertuigen – vol met mensen, huisdieren en bezittingen – op de parkeerplaats vanuit de bezette delen van de regio’s Cherson en Zaporizja.
Sommigen werden begroet met knuffels, kusjes en tranen in zeer emotionele scènes. Anderen zagen er gewoon uitgeput uit nadat ze tot zes dagen nodig hadden om de Russische controleposten te passeren, en vertelden me droevige verhalen over verwoeste levens, huizen en gezinnen.
Een juichende moeder nam selfies met haar zoon gedrapeerd in een Oekraïense vlag en legde uit dat ze erin was geslaagd de 18-jarige eruit te krijgen nadat ze een vriendelijke arts had overgehaald om hem een vervalst medisch certificaat te geven. ‘We hadden veel geluk dat ze ons lieten passeren’, zei Anna, 51, eraan toevoegend dat haar zoon, Vladislav, zich een week lang in hun huis had verstopt. ‘Ik was bang dat ze hem niet zouden laten gaan. Het was alsof God naar ons glimlachte.’
Zodra Poetin beweert dat de veroverde gebieden van Zuid-Oekraïne Russisch zijn, een stap die werd verwacht toen hij vrijdag in zijn parlement spreekt na de valse stembiljetten, zal hij waarschijnlijk veel van hun ongelukkige mannelijke inwoners dwingen om tegen hun eigen landgenoten te vechten.
Ongeveer 100.000 Oekraïners zijn al ingelijfd in de oostelijke ‘republieken’ Donetsk en Loehansk, die in 2014 door Russische volmachten zijn gegrepen. Ze zijn gestuurd om te vechten met weinig training en verouderde wapens, wat resulteert in verschrikkelijke slachtoffers.
Maar ondanks al haar vreugde bij het redden van haar zoon, moest Anna haar moeder achterlaten: ‘Ze is 83 en zei dat ze niet weg zou gaan.’
De meeste van degenen die in deze regionale hoofdstad aankwamen – ooit de thuisbasis van fel onafhankelijke Kozakken totdat ze werden verpletterd tot onderdanigheid door de 18e-eeuwse Russische keizerin Catharina de Grote – waren vrouwen, ouderen of kinderen. Toch waren sommige mannen erin geslaagd in de riskante loterij te proberen aan de mobilisatie te ontsnappen – waaronder Andriy, 41, een zakenman die zonder zijn familie was gevlucht en me vertelde over het toenemende gevoel van ongerustheid onder zijn mannelijke medebewoners.
Een Russische huursoldaat met het symbool van de beruchte militaire groep Wagner houdt de wacht buiten een stembureau in bezet Oekraïne
Hij zei dat ze bang waren om hun huizen te verlaten sinds gewapende groepen de straten begonnen rond te sluipen. ‘Op een keer ging een man naar de winkel en werd doodgeschoten omdat hij een groene broek had – misschien dachten ze dat hij een soldaat was of zoiets.
‘De afgelopen weken is het erger geworden. Er was een aankondiging dat de Russen vrijwilligersbataljons zouden vormen om te gaan vechten. Ze zeiden dat ze 8.000 mannen uit de regio Cherson zouden rekruteren. Iedereen raakte in paniek.’
Een andere groep keek versuft terwijl ze thee dronken in een tent die was opgericht door vrijwilligers. ‘Het is daar verschrikkelijk, gewoon een nachtmerrie’, zei een 33-jarige man, zittend met zijn zus, vrouw en hun vier jonge kinderen. ‘De Russen behandelen ons als honden.’
Hij legde uit dat zijn broer vorige week gewond was geraakt bij een raketaanval, maar toen ze hem naar het ziekenhuis brachten, kregen ze het bevel hem op de grond te dumpen en te vertrekken. Toen ze de volgende dag terugkwamen, kregen ze zijn lijk om te begraven.
De familie stak na de begrafenis de frontlinie over, uit angst voor de militaire razzia’s die volgden op de uitslag van het referendum.
‘Wat moet ik doen als ze mijn man weghalen – ik heb vier kinderen?’ zei de vrouw met tranen in haar ogen. Ze behoorde tot 1.530 burgers, waaronder 353 kinderen, die die dag arriveerden. Lokale vrijwilligers zeiden dat het aantal daalde, zelfs voordat de volgende dag duidelijk werd dat de stromannen van Poetin mensen hadden verboden Cherson binnen te gaan of te verlaten.
Verkiezingsfunctionarissen met een doorzichtige stembus (links) worden samen met gewapende Russische agenten een flatgebouw in bezet Oekraïne binnengelaten (rechts)
Een lerares, die met haar autistische tienerzoon arriveerde, had de Oekraïense lessen online voortgezet. ‘Het was erg gevaarlijk omdat het verboden was om onze lessen te geven, vooral als mijn zoon niet naar een Russische school ging’, zei ze.
Onder degenen op de laatste konvooien waren drie vrouwelijke generaties van één familie die hun dorpshuis hadden verlaten nadat Russische tanks aan de ene kant geparkeerd waren, raketlanceersystemen aan de andere kant waren geplaatst en toen een buurman werd gedood door een inkomende granaat.
Antonia, 39, vertelde me dat ze waren verhuisd om bij familieleden in Cherson te gaan wonen. Toen werd haar oom gearresteerd na het zoeken naar een vermiste vriend en Russische soldaten arriveerden om hun huis en telefoons te vernielen en hen te beschuldigen van het doorgeven van informatie aan Oekraïne.
‘Ik heb ze gezegd dat we dat zouden doen als we konden, maar er was nooit een verband,’ vertelde ze me. ‘Ze zeiden dat we mijn oom nooit meer zouden zien en dat we nog een week de tijd hadden om te vertrekken, anders zouden we ook worden vastgehouden.’
De familie zei dat de bezetters Cherson hadden afgesloten voor de stemming, posters ophingen waarop stond dat Russen en Oekraïners broers zijn en mensen dwingen te stemmen. ‘Ik kan ze niet uitstaan,’ zei Antonia. ‘Ik ben zo blij dat ik eruit ben.’ Haar woorden en vreugde bij het ontsnappen aan de Russische bezetting zorgden ervoor dat haar 12-jarige dochter, Daria, moest huilen van opluchting. ‘Het komt nu goed,’ stelde haar moeder gerust.
Andere vluchtelingen en lokale politici beschreven hoe gewapende mannen in bivakmutsen mensen hadden gedwongen stembiljetten in te vullen terwijl ze toekeken, ze zelfs op iedereen in hun huishouden hadden laten stemmen en met deportatie hadden gedreigd als ze tegen eenwording met Rusland waren.
‘Dergelijke acties worden gebruikt om de lokale bevolking te intimideren’, zegt Aleksander Starukh, de gouverneur van de regio Zaporizja. ‘De hele voorstelling heeft een simpel doel: de mobilisatie rechtvaardigen.’
Zaporizja is de laatst overgebleven hoofdstad van Oekraïne in de vier bezette regio’s. De frontlinie is ongeveer 20 mijl verwijderd nadat Russische troepen meer dan driekwart van de oblast (provincie) hebben ingenomen, inclusief de grootste kerncentrale van Europa.
In de afgelopen dagen is het onderworpen aan intense Russische aanvallen in een poging de weerstand te verzwakken terwijl Kiev’s troepen vorderingen maken in het naastgelegen Cherson, waaronder een raketaanval waarvan wordt gedacht dat deze gericht was op een grote dam.
Kort na 5 uur op dinsdagochtend werd ik gewekt door tien raketten die de stad insloegen. Analisten zeggen dat de gebruikte wapens – langeafstands S-300 grond-luchtraketten ontworpen in het Sovjettijdperk om vliegtuigen te raken – de uitgeputte staat van Moskou’s munitie benadrukken.
Zeker, als ze op militaire doelen mikten, dan toont de schade die ik zag aan een cluster van garages en kleine werkplaatsen, een hotel en een flatgebouw de grillige aard van dergelijke wapens aan.
‘Misschien dachten ze dat we de Himars hier verstopten’, grapte Sergei, de eigenaar van een werkplaats die deurklinken maakte, verwijzend naar de door de VS gedoneerde raketten die Oekraïne hielpen het tij van de oorlog te keren. Op sommige flats naast een kleine militaire basis zei een bewoner dat ze vier nachten op rij waren geraakt, met de meest recente raketlanding op 30 meter van zijn huis.
‘Ze proberen onze huizen in puin te veranderen’, zegt Alexander, 65, een gepensioneerde buschauffeur. ‘Rusland richt zich op ons om mensen te terroriseren, om wraak te nemen voor onze avances. Ze kunnen ons niet tegenhouden, dus schieten ze op ons om ons te laten lijden.’
Toch is niet iedereen een patriot. ‘Oekraïne is gewoon belachelijk,’ zei een oudere winkelier, die ons gesprek afluisterde terwijl ze voor de deur rookte. ‘In de Sovjettijd was het beter. Mensen hoefden na hun pensionering niet te werken, ze hadden een behoorlijk pensioen.’
Veel gebruikelijker waren echter de gevoelens van een jong stel met hun peuterdochter, die op dat konvooi uit Cherson was aangekomen en de Russische controlepost passeerde, toen de bewakers verrassend toegaf na zes dagen proberen.
‘Ik ben zo blij dat ik me weer vrij voel’, zei Polad, 25, een landarbeider, die me vertelde dat vier van zijn vrienden niet meer zijn gezien sinds hij vijf maanden geleden in detentie verdween.
‘We wachtten op onze strijdkrachten om ons te bevrijden, maar we moesten gaan toen Rusland het referendum aankondigde.
‘Ik wist dat ik opgeroepen kon worden, maar zelfs als ze me zouden dwingen de wapens op te nemen, zou ik nooit tegen Oekraïners kunnen vechten.’
Zijn vrouw, Liudmyla, 22, is zeven maanden zwanger. ‘Nu wordt mijn kind in Oekraïne geboren’, zei ze met een grote glimlach. ‘Dat is voor ons het belangrijkste.’
Aanvullende berichtgeving: Kate Baklitskaya